جراحی تنگی مری

تنگی مری (Esophageal Stricture) یکی از بیماری‌های جدی دستگاه گوارش است که می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. این بیماری شامل باریک شدن غیرطبیعی مری است که باعث دشواری در بلع غذا و نوشیدنی‌ها می‌شود. جراحی تنگی مری به عنوان یکی از روش‌های اصلی درمان این بیماری، به بهبود عملکرد مری و جلوگیری از عوارض بیشتر کمک می‌کند. در این مقاله، به طور جامع به بررسی تنگی مری، علل آن، روش‌های جراحی، مراقبت‌های بعد از عمل و نتایج احتمالی آن پرداخته‌ایم.

مری، یک لوله عضلانی است که غذا و مایعات را از دهان به معده منتقل می‌کند. تنگی مری به شرایطی گفته می‌شود که این لوله به دلیل عوامل مختلفی دچار باریک‌شدگی یا انسداد می‌شود، که این امر مانع از حرکت روان غذا به سمت معده می‌شود. این تنگی می‌تواند ناشی از مشکلات مادرزادی، التهاب مزمن، یا آسیب به دیواره مری باشد.

_____________________________________________________________________________________

علل و عوامل مؤثر بر تنگی مری

تنگی مری می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند. برخی از مهم‌ترین عوامل موثر در ایجاد این بیماری عبارتند از:

1. ریفلاکس معده به مری (GERD): یکی از شایع‌ترین علل تنگی مری، ریفلاکس طولانی‌مدت اسید معده به مری است. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب به پوشش داخلی مری و ایجاد زخم‌هایی شود که به تدریج تنگی را ایجاد می‌کنند.

2. آسیب‌های ناشی از بلع مواد شیمیایی: بلع مواد شیمیایی مانند اسیدها و قلیاها، به ویژه در کودکان یا افراد با آسیب‌های غیرعمدی، می‌تواند به سرعت موجب آسیب به مری و ایجاد تنگی شود.

3. تنگی‌های ناشی از سرطان: سرطان مری می‌تواند بافت مری را تخریب کند و تنگی‌های شدید ایجاد کند. در این حالت، درمان‌های جراحی اغلب به عنوان بخشی از رویکرد درمانی در نظر گرفته می‌شوند.

4. تنگی‌های پس از جراحی: در برخی از موارد، پس از انجام جراحی‌های مربوط به مری یا معده، ممکن است تنگی‌های محل جراحی به دلیل ایجاد بافت جوشگاهی (اسکار) به وجود آید.

5. بیماری‌های التهابی: برخی از بیماری‌های التهابی نظیر بیماری کرون نیز می‌توانند به تدریج موجب تنگی مری شوند.

_____________________________________________________________________________________

علائم تنگی مری

تنگی مری با علائم زیر همراه است:

• دشواری در بلع (دیسفاژی): اولین و شایع‌ترین علامت تنگی مری، دشواری در بلع غذاهای جامد و گاهی حتی مایعات است.

• احساس گیر کردن غذا: فرد ممکن است حس کند غذا در قفسه سینه گیر کرده است.

• درد هنگام بلع: برخی از بیماران ممکن است از درد هنگام بلع غذا شکایت کنند.

• کاهش وزن ناگهانی: به دلیل مشکلات بلع، برخی از بیماران دچار کاهش وزن ناخواسته می‌شوند.

• ریفلاکس اسید: بسیاری از افراد مبتلا به تنگی مری از علائم ریفلاکس مانند سوزش سر دل و بازگشت اسید معده به مری نیز رنج می‌برند.

_____________________________________________________________________________________

روش‌های جراحی برای درمان تنگی مری

روش‌های مختلفی برای درمان تنگی مری وجود دارد که انتخاب روش مناسب بستگی به علت تنگی، شدت آن و وضعیت عمومی بیمار دارد. در ادامه به رایج‌ترین روش‌های جراحی درمان تنگی مری اشاره می‌کنیم:

1. گشاد کردن مری (Dilation):

یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان تنگی مری، گشاد کردن مری است. در این روش، از ابزارهای مخصوصی به نام بالون یا دیلاتور برای باز کردن ناحیه تنگ شده مری استفاده می‌شود. این عمل به طور معمول با اندوسکوپی انجام می‌شود و اغلب نیاز به تکرار دارد.

2. استنت‌گذاری مری:

در مواردی که تنگی شدید و مقاوم به درمان‌های دیگر باشد، استنت‌گذاری می‌تواند مفید باشد. در این روش، یک لوله فلزی یا پلاستیکی انعطاف‌پذیر به نام استنت در مری قرار می‌گیرد تا ناحیه باریک‌شده را باز نگه دارد و مانع از بسته‌شدن مجدد مری شود.

3. ازوفاگکتومی (Esophagectomy):

در مواردی که تنگی مری ناشی از سرطان یا آسیب‌های شدید به مری باشد، جراحی ازوفاگکتومی که شامل برداشت بخشی یا تمام مری است، ممکن است ضروری باشد. در این روش، قسمتی از مری با بخش دیگری از دستگاه گوارش جایگزین می‌شود.

4. جراحی ضد ریفلاکس (Fundoplication):

برای بیمارانی که تنگی مری آنها ناشی از ریفلاکس اسید معده است، جراحی ضد ریفلاکس ممکن است توصیه شود. این روش با تقویت دریچه بین مری و معده به کاهش ریفلاکس و جلوگیری از آسیب بیشتر به مری کمک می‌کند.

_____________________________________________________________________________________

مراقبت‌های پس از جراحی تنگی مری

پس از جراحی، بیمار نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد تا بهترین نتایج حاصل شود. برخی از مراقبت‌های مهم پس از جراحی عبارتند از:

• مراقبت از تغذیه: پس از جراحی، ممکن است بیمار نیاز به تغییرات رژیمی داشته باشد. مصرف غذاهای نرم و مایعات بیشتر در ابتدا توصیه می‌شود. همچنین باید از مصرف غذاهای اسیدی و محرک که می‌توانند باعث تحریک مری شوند، پرهیز کرد.

• مصرف داروهای کاهش اسید: به منظور جلوگیری از آسیب مجدد به مری، مصرف داروهای مهارکننده اسید مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) معمولاً تجویز می‌شود.

• پیگیری مداوم: پس از جراحی، بیمار باید به طور منظم توسط پزشک معاینه شود. در صورت بروز مشکلاتی نظیر بازگشت علائم یا درد شدید، نیاز به پیگیری فوری وجود دارد.

• اجتناب از سیگار و الکل: مصرف دخانیات و الکل می‌تواند باعث تشدید التهاب مری و افزایش خطر عود تنگی شود. به همین دلیل، ترک این مواد برای بیماران ضروری است.

_____________________________________________________________________________________

عوارض و خطرات احتمالی جراحی تنگی مری

مانند هر جراحی دیگری، جراحی تنگی مری نیز با برخی از خطرات و عوارض همراه است. برخی از این عوارض عبارتند از:

• خونریزی و عفونت: این عوارض ممکن است در هر عمل جراحی رخ دهد و نیاز به درمان فوری دارد.
• پاره‌شدن مری: در موارد نادر، ممکن است مری در طول عمل دچار پارگی شود که این حالت می‌تواند نیاز به جراحی ترمیمی داشته باشد.
• تنگی مجدد: در برخی موارد، تنگی ممکن است مجدداً پس از جراحی ایجاد شود که نیاز به تکرار درمان خواهد داشت.

_____________________________________________________________________________________

نتایج و مزایای جراحی تنگی مری

جراحی تنگی مری به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای بازگرداندن عملکرد طبیعی مری شناخته می‌شود. در اکثر بیماران، این جراحی منجر به بهبود بلع، کاهش علائم ریفلاکس و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. با این حال، نتایج نهایی به عوامل مختلفی از جمله شدت تنگی و علت اولیه آن بستگی دارد.

_____________________________________________________________________________________

نتیجه‌گیری

تنگی مری یک بیماری جدی است که می‌تواند به شدت بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارد. خوشبختانه با پیشرفت‌های اخیر در حوزه جراحی و روش‌های درمانی مختلف، این مشکل قابل مدیریت و درمان است. انتخاب روش درمانی مناسب برای هر بیمار نیاز به ارزیابی دقیق و همکاری با یک تیم تخصصی پزشکی دارد. جراحی تنگی مری با هدف بهبود جریان غذا در مری، کاهش علائم و جلوگیری از عوارض بیشتر انجام می‌شود و با مراقبت‌های پس از جراحی و پیگیری‌های منظم، نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه دارد.

_____________________________________________________________________________________

سوالات متداول در مورد جراحی تنگی مری

1. تنگی مری چیست و چرا نیاز به جراحی پیدا می‌کند؟

تنگی مری به باریک شدن غیرطبیعی لوله مری (لوله‌ای که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند) گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایلی مانند بازگشت اسید معده (ریفلاکس)، زخم‌ها، یا تومورها رخ دهد. جراحی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که روش‌های غیرجراحی مانند گشاد کردن مری (دیلـاتاسیون) یا داروها نتوانند علائم را کنترل کنند یا زمانی که علت تنگی یک انسداد جدی یا رشد بافت غیرطبیعی باشد.

2. چه روش‌های جراحی برای درمان تنگی مری وجود دارد؟

روش جراحی بستگی به علت و شدت تنگی دارد. برخی از روش‌های رایج عبارتند از:

• دیلـاتاسیون یا اتساع مری با بالون: در موارد خفیف یا متوسط انجام می‌شود و شامل گشاد کردن مری با ابزار خاص است.

• رزکسیون مری (برداشتن بخشی از مری): در موارد شدید یا وجود تومور، بخشی از مری برداشته و بازسازی انجام می‌شود.

• قرار دادن استنت مری: یک لوله فلزی یا پلاستیکی قرار داده می‌شود تا مری باز بماند.

3. خطرات و عوارض احتمالی جراحی تنگی مری چیست؟

مانند هر جراحی دیگر، درمان تنگی مری نیز ممکن است با عوارض همراه باشد. برخی از خطرات شامل:

• نشت محتویات از محل جراحی

• عفونت

• مشکلات بلع موقتی یا دائمی

• آسیب به عصب‌های نزدیک به مری
  برای کاهش خطرات، انتخاب جراح با تجربه و رعایت دستورالعمل‌های پس از جراحی اهمیت زیادی دارد.